Hỏi. Câu nói: "Ngoài Giáo Hội Công giáo không có ơn cứu độ" đúng hay sai?

Trả lời:

"Ngoài Giáo Hội không có ơn cứu độ - Non salus extra ecclesia est" là câu nói nổi tiếng của thánh Sypriano (Cyrian), Giám mục Cathargo (Tunissia ngày nay), chịu tử đạo năm 258 AD.

Trước kia, câu nói trên đây của thánh Sypriano giống như một chân lý. Tuy nhiên từ sau công đồng Vatican II (1962-1965), với cái nhìn mới trong thần học cứu độ, câu nói này đã bị loại bỏ với một xác tín mới :"Ngoài cách cứu độ thông thường (nhờ bí tích Rửa tội trong Giáo Hội), Thiên Chúa còn có nhiều cách cứu độ khác".

Nhưng để hiểu được câu nói này, chúng ta cần đặt nó trong bối cảnh lịch sử lúc bấy giờ, thời của thánh Sypriano, chứ không nên chỉ nghĩ theo nhận thức ngày nay và cho rằng thánh Sypriano đã sai.

Vào thời kỳ ấy, Giáo Hội đang trải qua cuộc bách hại dữ dội, rất nhiều tín hữu bị sát hại cách dã man. Nhiều tín hữu (trong đó có cả một số linh mục) không chịu nổi khổ hình tra tấn nên đã phải chối bỏ đức tin trước mặt vua quan để giữ lại mạng sống. Tuy nhiên sau khi được tha, họ vẫn sống đạo và khi có cơ hội thì họ vẫn rao giảng và rửa tội cho người khác. Vấn đề được nêu ra lúc bấy giờ là liệu phép rửa do những người này cử hành có thành sự không, vì họ đã chối bỏ đức tin?

Thánh Sypriano là một trong số những người không nhìn nhận phép rửa do những người đã chối bỏ đức tin cử hành. Lý luận của ngài là: "Người ta không thể cho người khác cái mà họ đã đánh mất". Khi chối bỏ đức tin, đồng nghĩa với việc những người này từ bỏ Giáo Hội và như thế họ không còn có thể cho đi cái mà họ đã từ bỏ. Tư tưởng này của thánh Sypriano được chấp nhận khá rộng rãi thời bấy giờ và nảy sinh một làn sóng đòi rửa tội lại cho những người đã được rửa tội bởi những người đã chối bỏ đạo trước đó.

Cuộc tranh cãi này kéo dài cho đến khi Đức giáo hoàng Calixto I tuyên bố: "Một lần rửa tội - đúng nghi thức và đúng ý hướng của Giáo Hội - là thành sự". Ban đầu thánh Sypriano phản đối tuyên bố của giáo hoàng, nhưng sau đó ngài khiêm nhường đón nhận, vì ngài hiểu ra rằng, đức tin trước hết là một ân ban của Chúa chứ không phải là cái mà con người có thể trao cho nhau.

Khi đặt trong bối cảnh lịch sử này, chúng ta thấy thánh Sypriano có lý do để nói như thế. Và câu nói này cần được hiểu trước hết trong hoàn cảnh lịch sự lúc bấy giờ, với vấn đề người đã bỏ đạo tiếp tục rửa tội cho người khác. Tiếc rằng câu nói "ngoài Giáo Hội không có ơn cứu độ" sau đó trở nên như một chân lý để khẳng định rằng, chỉ ai tin và gia nhập Giáo Hội thì mới có được ơn cứu độ, còn tất cả các tôn giáo khác đều là mê tín và sai lầm.

Tóm lại, xét theo khía cạnh thần học về ơn cứu độ như chúng ta hiểu ngày nay thì câu nói "ngoài Giáo Hội không có ơn cứu độ" là không chính xác. Nhưng khi đặt trong bối cảnh lịch sử ra đời của câu nói, chúng ta sẽ hiểu được lý do thánh Sypriano tuyên bố như thế. Vấn đề quan trọng là sau đó ngài đã nhận sai và vâng phục Đức giáo hoàng.

M. Eugenius Nguyen OCist